Izveštaj ENTSO-E u celosti možete pronaći na sledećem linku:

U petak, 8. januara 2021. u 14:05 CET (srednjeevropsko vreme), sinhrono područje kontinentalne Evrope razdvojeno je na dva područja (područje Severozapad i područje Jugoistok) usled kaskadnih ispada nekoliko elemenata prenosne mreže. Odmah nakon što se incident dogodio, evropski OPS-ovi su počeli sa rešavanjem incidenta i uspeli su da resinhronizuju elektroenergetski sistem kontinentalne Evrope u 15:08 CET. Zbog brzog i koordinisanog pristupa, u elektroenergetskom sistemu nisu primećeni veći gubici tereta ili oštećenja

Neposredno nakon razdvajanja sistema, evropski operatori prenosnih sistema su u bliskoj saradnji preko ENTSO-E asocijacije odlučili da pokrenu zajednički proces za prikupljanje svih relevantnih činjenica u vezi sa incidentom. Ovaj proces je pokrenut sa jasnom misijom da te činjenice dostavi, na transparentan i celovit način, nacionalnim i evropskim nadležnim vlastima, članovima ENTSO-E, kao i svakom zainteresovanom subjektu. Ovaj privremeni izveštaj predstavlja prvi skup prikupljenih činjenica, a sam incident je još uvek u fazi istrage.

Stanje u sistemu pre razdavajanja sistema

Ukupni panevropski obrazac tokova snaga tog popodneva 8. januara 2021. godine odražavao je posebno stanje opterećenja. Ova situacija je, s jedne strane, prouzrokovana toplim vremenom na Balkanskom poluostrvu, kao i praznovanjem pravoslavnog Božića 6. i 7. januara, što je dovelo do ukupno nižeg konzuma od uobičajenog u nekim od ovih zemalja. S druge strane, zemlje u centralnoj Evropi imale su hladnije vreme i stoga veća opterećenja. Ovaj panevropski obrazac tokova snaga prognoziran je postojećim sigurnosnim procedurama, poput Prognoze zagušenja dan unapred (DACF) ili Prognoze unutardnevnih zagušenja (IDCF), kao i u (n-1) simulacijama.
Ukupan panevropski obrazac tokova snaga i opterećenja dopunjen je dodatnim lokalnim tokovima, što je dovelo do povećanja tokova (ukoliko se poredi sa planovima rada tržišta; to je relativno normalno) unutar hrvatskog prenosnog sistema, posebno u blizini trafostanice Ernestinovo. Ova trafostanica je opremljena sa dve sabirnice, povezane prekidačem u spojnom polju, koja je u vreme incidenta nosila relativno veliki protok snage koji je dolazio iz napajanja električnom energijom sa dva prenosna voda na jednoj sabirnici.
Proizvodnja konvencionalnih elektrana i obnovljivih izvora energije u oblasti razdvajanja sistema dobro se uklapala sa planiranom proizvodnjom i nije bilo neplanirane neraspoloživosti proizvodnih jedinica. Nije bilo planiranih radova na održavanju ili neplaniranih isključenja, pa je topologija mreže pravilno mapirana u mrežnim modelima koji se koriste za predviđanja zagušenja u DACF i IDCF.

Uticaj na tržište

Da bi se razumeli dodatni uticaji na tržište, napravljena su poređenja komercijalnih i prekograničnih fizičkih tokova iz jugoistočnog područja u severozapadno područje i cena na dan-unapred tržištu električne energije za ove oblasti za 7. i 8. januara 2021. Trendovi podataka ne ukazuju na to da tržište nije radilo, niti da su cene oscilirale, kako u vreme incidenta, tako i nakon njega. Pored toga, OPS-ovi iz pogođenog jugoistočnog područja istakli su da u vreme incidenta nisu obustavljene nikakve tržišne aktivnosti.

Sled događaja

U 14:04:25, inicijalni događaj se desio ispadom prekidača u spojnom polju u trafostanici Ernestinovo, usled dejstva prekostrujne zaštite. Pre tog incidenta, u Ernestinovu je primećen dodatni porast tokova snaga prilikom promene sata. Inicijalni ispad prekidača u spojnom polju u Ernestinovu doveo je prvo do preusmeravanja toka opterećenja kroz transformatore 400/110 kV u Ernestinovu koji su potom takođe ispali iz pogona, a zatim i do pomeranja tokova snage na susedne dalekovode, uzrokujući dalje ispad srpskog dalekovoda Novi Sad – Subotica takođe zbog zaštite od preopterećenja. Ispad prekidača u spojnom polju nije identifikovan kao uobičajen slučaj u skladu sa metodologijom za koordinaciju operativne sigurnosne analize.

Sažeti prikaz obrasca tokova snaga od jugoistoka ka severozapadu, kao i ispad prekidača u spojnom polju sabirnica u Ernestinovu, doveli su elektroenergetski sistem do ivice ugaone nestabilnosti, a drugi ispad je odmah inicirao nestabilnost. Shodno tome, oba događaja su ispraćena nizom daljih kaskadnih isključenja svih dalekovoda od granice između Rumunije i Ukrajine do Sredozemnog mora u Dalmaciji u roku od 20 sekundi zbog dejstva zaštite prenosnog sistema.
Kao posledica kaskadnih isključenja, sistem je odvojen na dve sinhrone oblasti gde je jugoistočno područje dalo višak proizvodnje i samim tim i veću frekvenciju, dok je severozapadno područje zabeležilo višak tereta i samim tim i smanjenje frekvencije. U obe oblasti su šeme zaštite sistema i primarne regulacije reagovale brzo i kao što je očekivano, osiguravajući da elektroenergetski sistem izbegne bilo kakve dodatne veće štete i prekide.

Status sistema i automatske mere odbrane u pojedinim oblastima

Zbog značajnog odstupanja frekvencije, sve proizvodne jedinice koje su bile angažovane za primarnu regulaciju su, ili smanjile (područje Jugoistok), ili povećale proizvodnju električne energije (područje Severozapad) u skladu s tim. Pored toga, prekoračenjem granične vrednosti frekvencije od 200 mHz, veliki broj proizvodnih jedinica promenio je svoj režim upravljanja i doprineo, shodno procesu stabilizacije frekvencije, bilo aktiviranjem dodatnih rezervi u severozapadnom području, bilo smanjenjem svoje proizvodnje u jugoistočnom području.
Dodatna podrška za stabilizaciju frekvencije dobijena je zahvaljujući 1,7 GW automatskog obustavljanja snabdevanja u Francuskoj i Italiji, koji su isključeni u skladu sa svojim ugovornim obavezama. Dalje, putem podrške frekvenciji preko HVDC vodova, severozapadno područje dobilo je 535 MW automatske pomoćne energije iz nordijskog sinhronog područja i 60 MW iz Velike Britanije. Zbog prelaznih pojava visoke frekvencije, zabeleženo je da je određeni broj proizvodnih jedinica i lokalnih potrošača isključen u obe oblasti.

Manuelne kontramere i stabilizacija sistema u pojedinim oblastima

Tokom incidenta, operatori prenosnih sistema na koje je događaj najviše uticao aktivirali su nekoliko stanja sistema u sistemu ENTSO-E za brzo obaveštavanje (EAS). To je omogućilo svim OPS-ovima u Evropi da budu svesni ozbiljnosti aktuelnog incidenta. Osim toga, i severni i južni koordinacioni centar postavili su alarme za odstupanja frekvencije shodno posledicama u svojim koordinacionim zonama.
Prema utvrđenim procedurama, EMS (Srbija) je delovao kao lider za regulaciju frekvencije u odvojenom području Jugoistok, da bi koordinisao ponovno uspostavljanje sistema na 50 Hz. Amprion (Nemačka) se ponašao na isti način kao lider za regulaciju frekvencije u severozapadnom području zbog svoje funkcije za praćenja sinhronog područja (SAM). Ovo je omogućilo da se resinhronizacija desi u najkraćem mogućem periodu. Svaka odvojena oblast je naknadno preduzela odgovarajuće kontrolne radnje, uglavnom na strani proizvodnje električne energije, kako bi balansirala svoje područje.

Proces resinhronizacije

Nakon stabilizacije obe oblasti automatskim merama odbrane, kao i manuelnim kontramerama, započeo je proces resinhronizacije sa HOPS-om (Hrvatska) koji je delovao kao vođa resinhronizacije. Štaviše, mere ponovne sinhronizacije izveli su i takođe pogođeni OPS-ovi, odnosno EMS, NOSBiH (Bosna i Hercegovina) i Transelectrica (Rumunija). Aktivnosti koje su omogućile ponovnu sinhronizaciju mogu se grupisati u sledeće faze: pripremne aktivnosti i sled aktivnosti na resinhronizaciji.

Tokom pripremnih radnji, EMS, HOPS i NOSBiH složili su se da formiraju tri jake tačke ponovnog povezivanja, koje bi se potom mogle koristiti za dalje aktivnosti na resinhronizaciji. Proces resinhronizacije je dodatno podržan smanjenjem stanja tokova opterećenja kroz povećanje toka snage na jednosmernom prenosnom vodu Monita između CGES (Crna Gora) i Terne (Italija), time što je promenjen pravac u smeru od Crne Gore ka Italiji sa 100 MW do 600 MW.

Sled radnji na resinhronizaciji započeo je ponovnim povezivanjem prekidača u spojnom polju u Ernestinovu, koji je bio opremljen uređajem za sinhro-proveru i na taj način je bilo moguće ponovo povezati dva odvojena područja. Zatim su na koordinisan način izvršena dalja ponovna povezivanja na ostalim isključenim dalekovodima.

Komunikacija koordinacionih centara/SAM i između OPS-ova

OPS-ovi Amprion i Swissgrid (Švajcarska) u svojstvu SAM za kontinentalnu Evropu odgovorni su za procedure i koordinisane kontramere u slučaju odstupanja frekvencije. Tokom događaja, Amprion je bio odgovoran za pokretanje vanrednih procedura za regulaciju frekvencije i koordinaciju kontramera. Tokom velikih odstupanja frekvencije, oba koordinaciona centra obavestila su sve OPS-ove preko EAS-a i pokrenula vanrednu proceduru za odstupanja frekvencije radi brze i efikasne koordinacije kontramera u cilju stabilizacije sistema.
Jedan korak ove procedure bila je telefonska konferencija Ampriona, Swissgrid-a, RTE-a (Francuska), Terne i REE-a (Španija), koja je počela u 14:12 CET, tj. ubrzo nakon pada frekvencije. Na telefonskoj konferenciji procenjena je situacija i OPS-ovi su obavešteni o kontramerama koje su već bile aktivirane. Pored toga, SAM je uputio nekoliko telefonskih poziva pogođenim OPS-vima radi prikupljanja informacija, praćenja napretka i koordinacije mera širom kontinentalne Evrope. OPS-ovi severozapadnog i jugoistočnog područja intenzivno su koordinisali aktivnosti na resinhronizaciji, kako bi što brže uspostavili jedno sinhrono područje u kontinentalnoj Evropi.
Klasifikacija incidenta na osnovu metodologije Skala za klasifikaciju incidenata.
Što se tiče važećeg zakonskog okvira, odnosno Smernice za upravljanje radom sistema, izvršena je provera u vezi sa klasifikacijom incidenta prema metodologiji ICS-a. Prema analizi, incident ispunjava kriterijume ON2 (povreda N-stanja), T2 (incidenti na elementima prenosne mreže), RS2 (odvajanje od mreže) i F2 (incidenti koji dovode do degradacije frekvencije). Prema metodologiji, najkritičniji kriterijum je F2.
Za incidente ove razmere, stručni odbor sastavljen od predstavnika OPS-ova pogođenih incidentom, relevantnih RSC-a, predstavnika podgrupe ICS, regulatornih tela i ACR-a mora da na zahtev pripremi detaljan izveštaj. Izveštaj ICS-a mora da sadrži objašnjenje razloga za incident na osnovu istrage u skladu sa članom 15. stav 5 SO GL. OPS-ovi pogođeni incidentom moraju obavestiti svoja nacionalna regulatorna tela pre pokretanja istrage.
U skladu sa suštinskim interesom, a da bi se razjasnili razlozi za incident i, u skladu sa misijom, da bi bile pružene transparentne i potpune činjenice u vezi sa incidentom, ENTSO-E će blagovremeno obavestiti NRA i ACER o predstojećoj istrazi pre nego što ona bude pokrenuta.